2016/06/13، 10:30 AM
![[تصویر: %D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A9.jpg]](http://s7.picofile.com/file/8255617976/%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A9.jpg)
سالك يك بيماري پوستي است كه بوسيله گزش پشه خاكي آلوده به نوعي انگل، منتقل مي‌شود. سالانه حدود دو ميليون مورد اين بيماري در سراسر دنيا و از جمله ايران اتفاق مي‌افتد. بیماری سالک به شکل بیماری پوستی تظاهر می‌کند و از طریق گزش پشه خاکی به انسان منتقل می‌شود. بیماری سالک بیشتر در فصول گرم سال و در مناطق گرمسیر کشور، مشاهده می شود. این بیماری بیشتر در تابستان شیوع پیدا می‌کند. با شروع شدن فصل گرما رشد و نمو پشه‌ها بیشتر می‌شود و معمولاً در پاییز و بخصوص در زمستان فعالیت و پرواز این پشه‌ها کمتر است و انتقال‌پذیری کمتری دارند. سیکل انتقال انگل بیشتر در فصل تابستان و بهار است و پاییز و زمستان کمتر دیده می‌شود.
در کشور ما این عارضه به صورت بومی دیده می‌شود و بیشتر در مناطقی مثل خراسان مشاهده می‌گردد.
به گفته مدیر بیماریهای دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی سالک در خراسان شمالی یک بیماری آندمیک(بومی) است و به دلیل اینکه جزء بیماریهای زئونوس(مشترک بین انسان و حیوان)میباشد امکان ریشه کنی آن وجود ندارد.
بیماریهای آندمیک اگر زئونوس باشند(مشترک بین انسان و حیوان) به علت اینکه بین مخازن و ناقلان در جریان هستند، امکان ریشه کنی ندارند.
بیماری سالک در استان حراسان شمالی از نوع روستایی است و مخزن آن موش و عامل آن پشه خاکی است، بنابراین حذف آن صفر است. علاوه بر موش و پشه فاکتورهای دیگری همچون رطوبت، باد و دما نیز به افزایش و کاهش تعداد بیماران کمک می‌کند بنابراین نوسان این بیماری امری طبیعی است.
وضعیت استان از لحاظ وجود این بیماری کاملا عادی است و اپیدمی از این بیماری وجود نداشته است. همچنین درمان سالک از شیوع آن می‌کاهد اما به علت اینکه نمی‌توانیم موش‌ها را حذف کنیم، منجر به حذف آن نمی‌شود. حذف این بیماری نیازمند اجرای استراتژی‌هایی است. مبارزه با مخازن و جونده کشی، مبارزه با ناقلان و تغییر استانداردهای بهداشت و محیط از جمله این استراتژی‌هاست.
![[تصویر: %D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A91.jpg]](http://s7.picofile.com/file/8255618018/%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A91.jpg)
عامل بیماری سالک
عامل بیماری تک یاخته‌ای (انگل) است به نام لیشمانیا که در زخم‌های پوستی ناشی از این بیماری در انسان، جوندگان و سگ وجود دارد.
تمایل زیاد پشه خاکی به خونخواری از زخم‌های سالک، سبب ورود انگل به داخل بدن پشه می‌گردد.
یکی دیگر از راه های انتقال بیماری، تماس زخم‌های عادی با ترشحات سالک بیمار میباشد.
![[تصویر: %D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A92.jpg]](http://s6.picofile.com/file/8255618034/%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A92.jpg)
ناقل بیماری سالک
ناقل بیماری سالک، حشره بسیار کوچکی به نام پشه خاکی است که روزها در پناهگاه‌های تاریک و گرم و مرطوب مانند شکاف‌های دیوارها، زیرزمین منازل، پشت اشیای ثابت در منزل مثل کمدها، قاب عکس و داخل اصطبل‌ها، اطراف توده‌های زباله، کودهای حیوانی، اماکن متروکه، لانه جوندگان و غارها زندگی می‌کند.
پشه خاکی شب‌ها تخم‌های خود را در داخل زباله، لانه جوندگان و گودال‌های مرطوب قرار داده و نوزادان آن در مرحله کرمینه در همین محل رشد می‌یابند.
این پشه بسیار کوچک است و پشه خاکی نام دارد. اندازه این پشه 3-2 میلی‌متر است و در نتیجه از توری عبور می‌کند. بیشترین عملکرد این پشه در غروب صورت می‌گیرد. و از خون انسان‌ها و سایر حیوانات تغذیه می‌کند و عامل انتقال بیماری پس از یک هفته می‌شود. این پشه قدرت پرواز در مناطق بالا را ندارد و وقتی نیش می‌زند موجود تک سلولی وارد پوست بدن می‌شود و بیماری سالک به وجود می‌آید.
![[تصویر: %D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A93.jpg]](http://s6.picofile.com/file/8255618068/%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A93.jpg)
سالك چگونه منتقل مي‌شود؟
سالك توسط گزش برخي گونه‌هاي پشه خاكي آلوده منتقل مي‌شود. پشه خاكي بسيار كوچك است و اندازه آن حدود يك سوم پشه‌هاي معمولي است و به سختي ديده مي‌شود. در ايران دو نوع سالك شهري (نوع خشك) و روستايي (نوع مرطوب) وجود دارد. در سالك نوع شهري (خشك) مخزن بيماري عمدتا بيماران مبتلا و به طور تصادفي سگ‌ها هستند. به اين ترتيب پشه خاكي ماده پس از خونخواري از اطراف زخم سالك، آلوده شده و در خونخواري مجدد در فرد سالم باعث انتقال بيماري مي‌شود.
در سالك نوع روستايي (مرطوب) موش‌هاي صحرايي مخزن بيماري هستند و پشه خاكي ماده پس از خونخواري از موش صحرايي مبتلا، آلوده شده و در خونخواري مجدد در فرد سالم باعث انتقال بيماري مي‌شود.
علائم سالك
پس از چند هفته تا چند ماه از گزش پشه خاكي آلوده، برجستگي كوچك قرمز رنگي ظاهر شده كه به تدريج بزرگ و بزرگ‌تر شده و مركز آن زخم مي‌شود. تعداد ضايعات معمولا يكي است اما ممكن است متعدد نيز باشد. در سالك نوع روستايي ترشحات چركي بر روي زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است كه به همين دليل به آن نوع مرطوب گفته مي‌شود.
در سالك نوع شهري ضايعه معمولا بدون ترشح و چرك است؛ بنابراين به آن نوع خشك نيز مي‌گويند. احتمال عفونت ثانويه با باكتري‌ها نيز وجود دارد. ضايعات معمولا بدون درد و خارش است.
چرا سالك يك بيماري جدي است؟
ضايعه سالك به شكل يك زخم بد شكل ممكن است براي بيشتر از يكسال باقي بماند. اين موضوع ممكن است اثرات رواني در بيمار حتي پس از بهبودي را به دنبال داشته باشد. در برخي موارد با تهاجم به پلك و بيني ممكن است موجب ايجاد ضايعه ماندگار در چهره و يا تغيير شكل شديد در بيمار شود. همچنين ايجاد عفونت ثانويه با باكتري‌ها، ممكن است عوارض شديدي را ايجاد كند.
روش های پیش گیری از سالک:
رعایت بهداشت محیط.
گرد آوری فضولات حیوانی و جلوگیری از انباشته شدن آنها.
گرد آوری و دفع بهداشتی و مستمر زباله با استفاده از سطل دردار
بهسازی محیط.
تخریب و تسطیح اماکن مخروبه .
دوری از محل زندگی پشه خاکی و مناطق آلوده به سالک ، به ویژه هنگام غروب و اوایل شب.
محافظت بدن در برابر نیش زدن پشه خاکی.
ترمیم شکاف ها و حفره های موجود در دیوارها و سایر قسمت های مناطق مسکونی انسان و دام.
پوشاندن قسمت های باز بدن.
مبارزه با جوندگان و سگ های ولگرد.
محافظت و پوشیده نگه داشتن زخم های سالک برای جلوگیری از گزش پشه خاکی و انتقال بیماری.
استفاده از حشره کش های موثر شیمیایی در منازل به صورت مستمر.
استفاده از پشه بندهای آغشته به سموم موقع استراحت هنگام شب در فضای باز.
نصب توری مناسب پشت پنجره های منازل برای جلوگیری از ورود حشره ناقل در طبقات اولیه ساختمان.
دفع صحیح و مستمر زباله و فضولات دامی و انسانی و جلوگیری از انباشته شدن آنها.
درمان کامل و به موقع بیماران مبتلا .
بهترین توصیه به کسانی که به عنوان مسافر می‌روند استفاده از پشه‌بند و توری است، چراکه این پشه روز می‌خوابد و شب فعال است و ارتفاع پروازش هم خیلی بالا نیست و در ارتفاع پایین پرواز می‌کند.
ارسال شده توسط خانم آرزو حنفی از جاجرم استان خراسان شمالی. کارشناس زیست شناسی
![[تصویر: images-1-2-e1480953297203.jpg]](http://behdashtiha.com/wp-content/uploads/images-1-2-e1480953297203.jpg)